رمزگردانی دوزبانه های ترکی آذری فارسی در پرتو مدل زبان ماتریس و نظریه صفر-عبدالحسین حیدری/مهدی سمائی/لطیف عطاری/افسر روحی

رمزگردانی دوزبانه های ترکی آذری‑ فارسی در پرتو مدل زبان ماتریس و نظریه صفر عبدالحسین حیدری[1] مهدی سمائی[2] لطیف عطاری[3] افسر روحی[4] تاریخ دریافت: 1/2/91 تاریخ تصویب: 30/1/92 چکیده از آنجایی که مدل زبان ماتریس تبیین بهتری از رمزگردانی درون جمله ای ارائه کرده است و نظریه صفر بر روابط هسته‑ متمم در گزینش ساخت های رمزگردانی شده تمرکز دارد، تحقیق حاضر در مطالعه رمزگردانی درون جمله ای ترکی آذری‑ فارسی، این دو دیدگاه را مبنای کار خود قرار داده است. داده ها با ضبط و یادداشت برداری از تعاملات معلمان دوزبانه و دانش آموزان (100 نفر دانش آموز و 12 نفر معلم) یک مدرسۀ ابتدایی جمع آوری شد. تحلیل داده ها نشان داد که عناصر یا سازه های زبان فارسی به طور کامل در چارچوب نحوی‑ ساخت واژی زبان ترکی آذری تلفیق می شوند زیرا تمامی تکواژهای سیستمی ساخت های رمزگردانی شده از زبان ترکی آذری انتخاب می شوند و آرایش سازه ها در این ساخت ها از نحو و دستور زبان ترکی آذری پیروی می کنند، بنابراین درساخت های رمزگردانی شده، زبان آذری به عنوان زبان ماتریس و زبان فارسی به عنوان زبان درونه نقش ایفا می کنند. گروه اسمی و گروه حرف اضافۀ زبان فارسی که از لحاظ آرایش سازه ای هسته آغاز و برعکس آرایش هسته پایان گروه های معادل خود در زبان ترکی آذری هستند به صورت جزیره زبان درونه در چارچوب نحوی‑ساخت واژی زبان ترکی آذری قرار می گیرند. اما ظاهر شدن گروه کمیت نمای فارسی در جملات زبان ترکی آذری به عنوان جزیره زبان درونه، پیش بینی مدل ماتریس در تشکیل جزایر زبانی را نقض می کند زیرا هر دو زبان فارسی و ترکی آذری آرایش سازه ای یکسانی در گروه کمیت نماها دارند. در ادامه، ساخت های گروهی رمزگردانی شده بر اساس نظریه صفر مورد مطالعه قرار گرفت و در میان داده ها نمونه هایی یافت شد که با نظریه صفر مبنی بر نقش تعیین کنندگی هسته ها در آرایش ساخت های رمزگردانی شده، مطابقت نداشت. در نهایت، تحلیل داده ها نشان داد که در گزینش یکی از دو نوع آرایش نحوی متفاوت زبان های شرکت کننده در ساخت های رمزگردانی شده، علاوه بر عوامل زبانی (بسامد بالای واژه ها)، عوامل غیرزبانی (برجستگی مفاهیم در ذهن فرد دوزبانه) نقش اساسی دارند.   واژه های کلیدی: رمزگردانی، مدل زبان ماتریس، نظریه صفر، زبان ماتریس، زبان درونه     [1] دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی، گروه زبان شناسی و زبان های خارجی، دانشگاه پیام نور؛  [email protected] [2] استادیار، پژوهشگاه علوم و فن آوری اطلاعات ایران؛ [email protected] [3] استادیار گروه زبان شناسی و زبان های خارجی، دانشگاه پیام نور؛ latif [email protected] [4] استادیار گروه زبان شناسی و زبان های خارجی، دانشگاه پیام نور؛ [email protected]